Recent vertelde een van onze leden hoe hij zich motiveert op die momenten dat hij moe thuiskomt van zijn werk en weinig puf meer heeft om te gaan sporten.
Hij kijkt dan heel bewust naar een foto die afgelopen zomer op strand was gemaakt.
De blik op zijn ongetrainde lichaam, met een overtollig zwembandje om zijn middel is op die momenten het ontbrekende zetje om toch te gaan trainen aangezien hij zich stellig heeft voorgenomen dat deze blik dit jaar anders zal zijn.
Ik vroeg hem vervolgens: “Maar ja als je geen puf hebt, werkt dit dan ook tijdens de training, want ik kan me voorstellen dat je al snel de neiging hebt om op te geven?”
Het antwoord verbaasde me even, want hij zei: “Nee, want juist tijdens de training kijk ik weer naar mensen die er getraind uitzien, en dat motiveert me weer om dat extra setje te doen en toch door te gaan”
Ik moest er even over nadenken, maar realiseerde me dat een perfect voorbeeld is van het psychologisch principe van “plezier beleven” dan wel “pijn voorkomen” is. Deze twee biologische aangestuurde krachten bepalen in grote mate ons gedrag in ons leven.
Gedrag is namelijk de zwakke schakel tussen dat wat je wilt (streefgewicht, andere leefstijl, gezonder eten, assertiever zijn, stoppen met roken) en dat wat je krijgt of doet.
Deze impulsen die voortkomen uit je gedrag bepalen in grote mate hoe je iets ervaart. In de kern kun je al deze prikkels terugbrengen tot slechts 2 sturende impulsen:
- Een positieve impuls die je een positief en fijn gevoel geeft: het wekt een gevoel “plezier” op, je voelt je er comfortabel en prettig door;
- Een negatieve impuls die direct een vervelend of angstig gevoel opwekt: je ervaart een vorm van “pijn” zoals teleurstelling of angst.
Prikkels die tot “plezier” leiden of prikkels die “pijn” voorkomen laat je moeilijker los dan negatieve prikkels die juist pijnlijke of angstige/onzekere gevolgen hebben. We zijn nu eenmaal veel sterker gericht op het vermijden van directe pijn. Liever ervaren we onmiddellijk het genot van iets.
Door opeenvolgende pijn- of plezierervaringen ontstaat er een “plezier”- of “geen pijn”-link in onze hersenen. Als dit zich regelmatig achter in korte tijd voordoet, groeit vanzelf een automatische reactie. En dat is ook hoe de meeste van je gewoontes ontstaan.
Het plezier van morgen (of op nog langere termijn) is daarbij lang niet zo krachtig is als de kracht van het “pijn-voorkomen” van vandaag.
Je mindset bepaalt dan ook in veel van deze situatie of je je laat verleiden tot pijn vermijden of kiest voor het plezier op langere termijn
Zou die persoon in het bovenstaande voorbeeld vanuit een Vaste Mindset denken, dan is de kans groot dat de kracht van “ik heb geen energie” (de “pijnlijke” prikkel) aanzetten niet te gaan sporten. Het kost tijd en energie, het kost moeite, “het heeft toch geen zin” en “wie weet, morgen heb ik weer spierpijn”.
Een Groei Mindset (“ik zal het volhouden” – “het gaat me lukken”) daarentegen maakt het mogelijk de pijnlijke prikkel te elimineren en juist zich te focussen op het “plezier” van morgen, kan hij de juiste energie opbrengen om alsnog te gaan trainen.
Hetzelfde verklaart ook waarom diëten niet werken. Voor veel mensen zijn de “pijnlijke” gevolgen om minder te en/of te drinken en regelmatiger te bewegen pijnlijke impulsen die iedere dag weer innerlijk een oproep doen om ermee te stoppen. Ha, natuurlijk wil je afvallen of gespierder worden, maar het duurt zo lang voordat je plezier gaat hebben van al je inspanningen
Dus val je terug op je oude gewoontes, gooit het bijltje erbij neer (“het lukt mij toch niet” – “ dat is niks voor mij”) zodra ze met hun dieet stoppen: ze vervallen weer in oud “pijnvermijdend” gedrag wat hen “plezierige” prikkels geeft.
Heb je het gevoel dat je iets wilt veranderen in je leven, ongeacht wat, en je hebt moeite om de motivatie hiervoor op te brengen (Vaste Mindset), grote kans dat of je niet een krachtig motiverend doel (“plezier op langere termijn) hebt. Maar het kan ook zijn de “pijnlijke prikkel niet groot genoeg is. Sterker nog, het kan zelfs zijn dat beide ontbreken. Dat is de reden dat veel mensen veel te lang wachten voordat ze zichzelf een positieve verandering gunnen. De pijn is nog niet groot genoeg en/of het plezier is nog onvoldoende in zicht.
Wil je jezelf dus motiveren om nieuwe dingen te gaan doen? Bedenk dan eerst hoeveel pijnlijke gevoelens je zou krijgen als je doorgaat met deze manier van leven (au!). Vervolgens beeld je jezelf in hoeveel plezier je zou krijgen als je op de nieuwe manier zou gaan leven.
Door te denken vanuit je Groei Mindset houd je de regie in eigen hand en neem actief controle in plaats van je door korte termijn pijn en plezier te laten regeren. Zo kun je je levensstijl veranderen, laat je je niet regeren door pijn-vermijden, maar doorsta je de deze negatieve gevoelens tijdens de weg naar je doel. Uiteindelijk levert dat niet alleen de gewenste resultaten, nog veel belangrijker is dat je krachtiger en zelfverzekerder in het leven komt te staan doordat JIJ de regie in handen hebt.
